«Μια φορά κι ένα καιρό..» έτσι ξεκινούσαν τα πιο όμορφα απογεύματά μας, μέσα σε ζεστές, ασφαλείς αγκαλιές. Η αφήγηση ενός παραμυθιού, το τραγούδισμα ενός νανουρίσματος όπως και το παιχνίδι βοηθούν στην ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού λειτουργώντας παράλληλα ως εργαλείο εκπαίδευσης τόσο στα προσχολικά όσο και στα σχολικά χρόνια.
Ιδιαιτερα στις μέρες μας όπου περνάμε άπλετο χρόνο στο σπίτι με τα παιδιά, το παραμύθι μπορεί να λειτουργήσει ως το μέσο που θα μας φέρει πιο κοντά σαν οικογένεια, θα μας βοηθήσει να συνδεθούμε πραγματικά μέσα από μια αλληγορία ή ένα παιχνίδι ρόλων που μπορεί να προκύψει.
Το ίδιο το παραμύθι, εξάλλου, με έναν μαγικό αλλά και συμβολικό τρόπο, μεταφέρει το μήνυμα στο υποσυνείδητο των παιδιών, διεγείρει τη σκέψη και τη φαντασία, δίνει νόημα στην πραγματικότητά τους μέσα απο συνειρμούς. Πολλά βιβλία που κυκλοφορούν, περιέχουν πληροφορίες που απευθύνονται στους γονείς με σκοπο να τους βοηθήσουν να παίξουν με το παραμύθι, να το δραματοποιήσουν, να ζωγραφίσουν με στόχο τοσο την αξιοποίηση ολου του παιδαγωγικου υλικού τους όσο και την δημιουργία δραστηριοτήτων που θα κρατήσουν την οικογένεια κοντά για αρκετή ώρα.
Πώς το παιδί αναπτύσσεται μέσα από το παραμύθι
Είναι γνωστό ότι αναπτυσσόμαστε και μαθαίνουμε μέσα από τα ερεθίσματα και το βίωμα. Όσο αυτά τα ερεθίσματα απευθύνονται στον γνωστικό, συναισθηματικό και ψυχοκινητικό τομέα ανάπτυξης του παιδιού, τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι παρακάτω στόχοι επιτυγχάνονται. Έτσι μέσα από την όποια μορφή αφήγησης το παιδί:
- Ψυχαγωγείται. Οι ήρωες και οι περιπέτειές τους μαγεύουν το παιδί, το διασκεδάζουν και το χαλαρώνουν διδάσκοντάς το ταυτόχρονα.
- Αποκτά γνώσεις. Στις μέρες μας, το παραμύθι γίνεται εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για παράδειγμα, στο μάθημα της Γλώσσας, ενισχύει τους μαθητές στην ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής τους σκέψη. Ένα μάθημα Καλλιτεχνικών μπορεί να αξιοποιήσει την εικονογράφηση ως μέσο επικοινωνίας μηνυμάτων αλλά και γνωριμίας με τεχνοτροπίες, φόρμες και υλικά. Ακόμα και στα Μαθηματικά, ένα παραμύθι μπορεί να εμπλέξει τους μαθητές σε μια περιπέτεια ή στη λύση ενός προβλήματος. Στην Πληροφορική, να ταιριάξει τον μύθο με τις τεχνολογίες, στη Μουσικοκινητική Εκπαίδευση να χρησιμοποιήσει τη δραματοποίηση ή το παιχνίδι ρόλων, στην Περιβαλλοντική Αγωγή μαθαίνει τους κύκλους της φύσης, την θέση μας στον πλανήτη, τα είδη του ζωικού βασιλείου.
- Κατακτά τη γλώσσα του. Εμπλουτίζει με έμμεσο τρόπο το λεξιλόγιο του και κατ’ επέκταση τον γραπτό του λόγο, ασκείται στην προσοχή, βελτιώνει την ικανότητα του για ακρόαση και κατανόηση. Επιπλέον, τα παραμύθια γίνονται η φυσική γέφυρα προς την ενήλικη λογοτεχνία, καθώς αποκτούν παιδεία ανάγνωσης, μαθαίνουν να επιλέγουν σιγά σιγά σύμφωνα με τις δικές τους ανησυχίες.
- Ενδυναμώνεται συναισθηματικά. Το παιδί τείνει να ταυτίζεται ασυνείδητα με τον αγαπημένο του ήρωα, συμπάσχει, χαίρεται, αγωνιά, προσπαθεί, ματαιώνεται και στο τέλος τα καταφέρνει. Όλη αυτή η γκάμα συναισθημάτων προετοιμάζει το παιδί για το μέλλον του. Πολλές φορές, μάλιστα, το παραμύθι βοηθά να μεταβολίσει με τρόπο αποτελεσματικό δύσκολα θέματα όπως η απώλεια, ο θάνατος ή ένα διαζύγιο. Παράλληλα «ένα καλό τέλος» στο παραμύθι ενισχύει την υπομονή, την αισιοδοξία και τη διάθεση για προσπάθεια.
- Τονώνει τη φαντασία του. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά αλλάζουν την ίδια την ιστορία, προσθέτουν δεξιότητες στους ήρωες, μεταβιβάζουν χαρακτηριστικά που θαυμάζουν στους γονείς ή στους δασκάλους τους. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της διαδραστικής αφήγησης μέσα από τη δραματοποίηση, τα παιδιά -κυρίως προσχολικής αγωγής- νιώθουν ελεύθερα να αυτοσχεδιάσουν απλά και μόνο για τη χαρά του παιχνιδιού, της «αταξίας» μέσα σε ένα δεδομένο πλαίσιο ιστορίας.
- Τονώνει την αυτοεικόνα του. Αποκτά αυτοαντίληψη δηλαδή ανακαλύπτει τις δυνατότητες και την ταυτότητά του, τα όρια και τους φόβους του, την θέση του στην ομάδα και στην οικογένεια.
- Διδάσκεται τις ηθικές αξίες, προετοιμάζεται ως πολίτης του αύριο. Αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια, η αποδοχή του διαφορετικού, η φιλία, η ισότητα, η συμπαράσταση, η προστασία του αδύναμου, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις αναδύονται μέσα από τις αλληγορικές ή μη ιστορίες. Ο γονέας θα έχει την δυνατότητα να αναπτύξει ένα θέμα που θα νιώσει ότι έχει διακινήσει το παιδί του. Μέσα από την συζήτηση όσο και το παράδειγμα του γονέα θα ενδυναμωθεί η γονική σχέση και η σημασία της οικογένειας.
Τι χρειαζόμαστε;
Μια αγκαλιά, ένα σωστά επιλεγμένο παραμύθι, διάθεση για συζήτηση και παιχνίδι βασισμένο στο παραμύθι. Αυτή η ποιοτική ώρα καταγράφεται στη μνήμη των παιδιών, γίνεται βίωμα που με την σειρά τους θα το μεταδώσουν στα δικά τους παιδιά. Ζητήστε να διαμορφώσουν την γωνιά της ανάγνωσης στο δωμάτιο τους όπως θέλουν τα ίδια. Καθώς είναι δύσκολο να μπείτε σε ένα φυσικό βιβλιοπωλείο, μπορείτε να επισκεφτείτε ένα ηλεκτρονικό μαζί με τα παιδιά σας, να επιλέξετε αναλογα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντά του και να αγοράσετε όλοι από ένα βιβλίο, βάζοντας ταυτόχρονα και τα θεμέλια της φιλαναγνωσίας!
…και ζήσαν αυτοί καλά, κ εμείς καλύτερα!
Η κα. Κατερίνα Χοτζόγλου είναι Κλινική Ψυχολόγος ΜΑ – Παιδοψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ψυχολόγος των Εκπαιδευτηρίων Καίσαρη.